دامنه‌ی هنر قلم زنی در ایران بسیار وسیع است. ما در این مقاله به بررسی این که قلم زنی چیست ؟ انواع سنک قلم زنی و ابزار مورد استفاده است آن چیست می پردازیم .
قلم زنی چیست؟
قلم زنی عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره، برنج یا به زبان ساده تر به وجود آوردن خط و نقش از طریق قلم با ضربه چکش و بر روی اجسام فلزی را قلم زنی می گویند. از سوی دیگر به اعتقاد باستان شناسان و مورخان هنر،مس،نخستین فلزی است که در هنر فلز کاری و قلمزنی مورد توجه انسان قرار گرفت.هنر قلمزنی یکی از رشته های هنرهای سنتی ایران است که می توان آن را در دسته بندی،در ردۀ هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار داد.
مراحل قلم زنی
امروزه برای قلم زنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که اصولاً از جنس طلا یا نقره است از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم زنی به گوش نبرسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف مورد نظررسم کرده و قلم مناسب را انتخابمی کنند و روی سطح ظرف قرار می‌دهند و با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییرو شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند.
بیشتر بخوانیم :کسب و کار طلا سازی،8مزایای شگفت انگیز پوشیدن الماس،کاربرد های طلا
انواع سبک‌های قلمزنی
۱. سبک برجسته‌کاری
این تکنیک طی سه مرحله انجام می‌شود:
اول: پشت فلزرا قیر می‌ریزند و طرح اصلی را نیم بُر می‌کنند یا همان تثبیت کردن طرح است .
دوم: بعدازپایان نیم بر، قیر را از پشت فلز جدا می‌کنند و دوباره ذوب می‌کنند، قیر ذوب شده را روی کار یعنی همان طرفی که نیم بر شده است می‌ریزند و از پشت فلزکه طرح مشخص است، طرح را پایین می‌برند تا از طرف اصلی برجسته شود.
سوم: بعد ازپایان این کار قیر را جدا می‌کنند و قیر ذوب شده را پشت فلزی می‌ریزند. در این مرحله طرح اصلی برجسته شده است، و زمینه را با قلم‌های بدون آج صاف می‌کنند و سپس روسازی را انجام می‌دهند، جُنده کاری هم به همین سبک انجام می‌گیرد.
۲. سبک منبت یا نیمه برجسته‌کاری
در این قلمزنی به جای استفاده از قلم‌های برجسته کاری از قلم‌های معمولی مصرف می‌شود و به جای اینکه کار را از پشت برجسته کنند، از سمت مقابل آن قدر زمینه را پایین می‌برند که سطح پردازش شده ظاهر شود.
۳. سبک ریزه قلم زنی
در این روش، کار پس از قیر شدن طراحی شده و سپس نیم‌بر و روسازی و زمینه می‌شود که دارای برجستگی نمی باشد و بیشتر از طرح‌های گل و مرغ اسلیمی و… به کار گرفته می‌شود.
۴. سبک حکاکی
در این شیوه کار، به جای استفاده از چند قلم تنها از یک قلم استفاده شده و این قلم، عمل قلمزنی را انجام می‌دهد. در واقع در این نوع قلمزنی، با کاربرد از قلم تیزی گوشت فلز کنده می‌شود.
۵. سبک مشبک کاری
در این روش به جای اینکه مثل ریزه قلم زنی زمینه بزنند یا مثل برجسته کاری زمینه را بخوابانند، زمینه را از سطح فلز جدا می‌کنند. از این روش کار اکثراً در قدیم در ساخت چراغ‌های فانوسی و محل‌هایی که قرار است از آن‌ها آب عبور کند مصرف می‌شد.
6- سبک های قلم زنی ،سبک قلم‌گیری:
در این روش بر روی فلز با قلمی مخروطی شکل کنده کاری و حکاکی به صورت شیاری شکل صورت می گیرد.اصولا هر چه زاویه میزان قلم به سطح کار نزدیک تر باشد ،شیار نازک تری ایجاد می‌کند و براده کمتری از سطح فلز بر می‌دارد.
قلم‌گیری به دو سبک انجام می‌شود
1.استفاده از قلم و بدونه چکش
بدین صورت که تنها با قلم، سطح فلز را شیار می‌دهند. این شیوه قلم گیری بیشتر در تبریز انجام می‌شود.
2. استفاده از قلم و چکش
سطح فلز را شیار می‌دهند، این روش قلم‌گیری در اصفهان انجام می‌شود.
انواع ابزارها در صنعت قلم زنی
ظرف قیر، منبع حرارتی برای ذوب کردن قیر ، انواع و اقسام قلم قلمزنی، انبر ، ماسک، دستکش، قلم های قلمزنی متنوع بوده و پرگار فلزی، زیرسری فلزی، تسمه چرمی، میز چوبی و سطل زباله،. قلم های قلمزنی متنوع بوده و خشکه است و در هر بار با آب جلاء داده می شود.
دستگاه پولیش و سمباده زنی نیز از دیگر ابزارهای قلمزنی است که در کارگاه های قلمزنی از آن ها استفاده می شود. ابزار قلمزنی انگشتر خیلی ظریف تر است و قلمزن لازم است که با قلم های زیرتر و ظریف تری طرح ها روی انگشتر حکاکی کند. سبک ها و ابزارهای قلمزنی مختلف است.
