مخراج کاری یا نگین کاری چیست؟
مخراج کاری یا مرصع کاری یا نگین کاری و یا جواهرنگاری به عمل نشاندن سنگ یا نگین بر روی اشیاء تزئینی و قیمتی و یا ظروف و زیورآلات می گویند.
در هنر جواهرسازی زمان اجرایی مخراج کاری یا سوارکردن سنگ پس از آماده شدن زیور آغاز می شود که به چهار روش انجام می شود:
• چنگی
• کاسه ای
• ریلی
• قلم خور
البته امروزه روشهای ماشینی دیگری ابداع شده که در زیر مجموعه مخراج کاری و مُرصع کاری بکار می رود.
مُرصع کاری و تاریخچه آن
تاریخچه هنر مرصع کاری به هزاران سال پیش برمی گردد و نمونه این آثار را می توان در موزه ها و گالری های صاحب نام و یا مجموعه داران چنین آثاری یافت کرد که نشان دهنده مهارت و تبحر هنرمندان این رشته هنری/صنعتی می باشد.
آثاری مانند تاج ها، سلاح های سلاطین و امرا و بزرگان، جامها، کاسه ها، صندوق و صندوقچه، نشان و مدال ها، ظروف و همچنین زیورآلات ، محصول ایده، خلاقیت، تکنیک و تبحر هنرمندان این عرصه می باشد که البته همانند هنرهای دیگر و به رسم آن روزگار، این تکنیک ها سینه به سینه و از پدر به فرزند و ندرتا از استاد کار به شاگرد مطمئن و قابل اعتماد رسیده است.
از دوره های هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان آثاری مانند زیورآلات، جامها، کاسه ها، مدالها و…..یافت شده است که نشان دهنده تبحر هنرمندان آن دوران ساسانی در ساخت مرصع زیور آلات و تزئین آنها با هنر قلم زنی – سیاه قلم – جانده (جون ده) کاری رو به کمال و زیبایی سوق داشته است.
پس از ورود اسلام و به دلیل اینکه در دین اسلام استفاده و استعمال ظروف نقره و طلا مکروه شناخته شد، صنعتگران و هنرمندان آن دوران تلاش نمودند با ساخت اشیایی از قبیل جای دعا، قاب قرآن زیورآلات و….هنر مرصع کاری خود را عرضه بدارند و مهمتر از آن سعی در حفظ تکنیک، رسم و سنت قدیمی مرصع کاری نمایند و قوانین مذهبی هم محفوظ بماند.
به همین ترتیب در طول سالیان با کمی پیشرفت تا قرون هفده و هجده هنر مرصع کاری در طبقه اشراف و بزرگان زنده و جاری ماند.
از قرن نوزدهم شاهد ظهور خلاقیت و تکنیک های متفاوت طراحی و اجرای جواهرسازی و مخراج کاری (مرصع کاری) بوده ایم که این تحول و نوگرایی به دلیل پاسخگویی به احساس نیاز طبقه متوسط جامعه که ثمره ی انقلاب صنعتی بوده است، می باشد.
نیاز هایی که با معرفی مدلهای جدید توسط طراحان، هنرمندان ، جواهرسازان با استعداد آن زمان پاسخ داده شد.
نمادهایی مانند گلها و حیوانات و تکنیک هایی ریزه کارانه نقش مهم و پررنگی در این دوره و پیشرفت روز افزون هنر مخراج کاری از آن پس حاصل تلاش برای ارضای نیاز جامعه و افراد در آن زمان می باشد.
